Historia wsi i kościoła w Bliznem
Przywilej lokacyjny Bliznego został wydany przez króla Kazimierza Wielkiego 25 kwietnia 1366 roku na zamku w Sanoku. Wieś została lokowana na prawie magdeburskim, obejmowała 50 łanów frankońskich i była jedną z miejscowości lokowaną na przyłączonych do Korony Polskiej ziemiach ruskich. Po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 roku Ruś czerwona z ziemiami: sanocką, lwowska, halicką, przemyską oraz Podolem przeszły pod panowanie króla Węgier Ludwika Andegaweńskiego. Miało to niekorzystny wpływ na rozwój i kolonizację Bliznego. W roku 1402 część wsi została zakupiona przez biskupa przemyskiego Macieja herbu Janina, co zapoczątkowało kilkusetletni okres przynależności Bliznego do posiadłości ziemskich biskupstwa przemyskiego. W 1406 roku król Władysław Jagiełło wydał ponownie przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim dla pozostałej części wsi sąsiadującej bezpośrednio z ziemią biskupa przemyskiego. Ostatecznie w 1417 roku i ta nowa część wsi została odsprzedana biskupstwu przemyskiemu, w którego posiadaniu Blizne pozostało do drugiej połowy XIX wieku.
Zapis o uposażeniu kościoła parafialnego w Bliznem pojawił się w dwóch kolejnych aktach lokacyjnych z 1366 i 1406 roku. Jednak budowa kościoła i parafii mogła nastąpić dopiero po ostatecznej organizacji struktur ekonomicznych i administracyjnych nowozałożonej osady. Najwcześniejsza pewna wzmianka o istnieniu parafii i kościoła w Bliznem pochodzi z 1470 roku.
Kościół w całości wzniesiono z ociosanych na kant bierwion jodłowych, połączonych na zrąb, położonych na dębowej podwalinie. Zgodnie z obowiązującym wówczas schematem świątynia składa się z jednej nawy na rzucie zbliżonym do kwadratu i węższego prostokątnego prezbiterium od wschodu zamkniętego trójbocznie z dostawioną do niego prostokątną zakrystią (od strony północnej). Do kościoła prowadzą dwa wejścia powiększane upływem czasu: główne w ścianie zachodniej i drugie w ścianie południowej. W myśl średniowiecznej tradycji okna umiejscowiono od strony południowej (wyjątkiem jest jedno okno we wschodniej ścianie apsydy i dwa niewielkie w ścianie zachodniej). Nawa i prezbiterium nakryte zostały jednym dwuspadowym dachem o niezwykle mocnej konstrukcji więźby tzw. Storczykowej.
Początkowo przy zachodniej elewacji kościoła nie było wieży-dzwonnicy. Być może była w pobliżu dzwonnica wolnostojąca, a z całą pewnością istniała już w pierwszej połowie XVI wieku, o czym świadczy zachowany dzwon z 1549 roku. Obecna wieża o trzech kondygnacjach wzmiankowana jest po raz pierwszy w dokumentach wizytacyjnych biskupa przemyskiego Pawła Piaseckiego z 1646 roku. Wieża ta o konstrukcji słupowo-ramowej, wzmocniona licznymi zastrzałami i zwieńczona wydatną izbicą stanowiła doskonały punkt obserwacyjny – być może powstała z powodu najazdu tatarskiego na ziemie sanockie w 1624 roku. Usytuowanie jej przy głównym wejściu do świątyni dawało dodatkowe zabezpieczenie wnętrza kościoła, który w czasie zbrojnego najazdu był miejscem schronienia mieszkańców wsi.
Budynek kościoła przechodził jeszcze wiele przeobrażeń. W drugiej połowie XVII wieku dodano soboty na całym obwodzie, sięgające dolnych krawędzi okien. Na dachu dodano wieżyczkę na sygnaturkę. Obecna, powstała po zniszczeniu starej przez wichurę, pochodzi z 1745. W tym czasie dobudowano w wieży obszerny babiniec i powiększono główne wejście.
W 1811 roku przeprowadzono kompleksowy remont świątyni, który znacznie zmienił jej bryłę: rozebrano soboty, oszalowano gontem całe ściany zewnętrzne, powiększono i podwyższono zakrystię. Do południowej elewacji nawy dostawiono obszerną kruchtę, która osłoniła południowe wejście i powiększyła przestrzeń użytkową.
Od 1811 roku nie wprowadzono znaczących zmian w bryle kościoła, prowadzono jedynie prace przy wymianie gontów, naprawy ciesielskie. Wizytacje biskupie z XVIII wieku wzmiankują o dwóch kryptach grobowych pod prezbiterium, niestety prawdopodobnie zasypanych w drugiej połowie XIX wieku. Początkowo także wokół kościoła rozciągał się założony w średniowieczu cmentarz. Po jego przeniesieniu na nowe miejsce plac wokół kościoła ogrodzono drewnianym parkanem z czterema murowanymi kapliczkami odpustowymi, które powstały około połowy XIX wieku.
Pierwotnie we wnętrzu kościoła jedynymi XV-wiecznymi akcentami malarskimi były zacheuszki (krzyże konsekracyjne) w postaci równoramiennych krzyży wpisanych w okrąg. W pierwszej ćwierci XVI wieku w prezbiterium umieszczono późnogotycka nastawę ołtarzową ze sceną Zwiastowania w szafie środkowej. Jej pozostałością jest figura Madonny, datowana na lata 1515-1520 i wykonana wg ryciny Albrechta Dűrera.
W 1549 roku ściany prezbiterium i nawy pokryto polichromią. Najlepiej zachował się cykl pasyjny na północnej ścianie prezbiterium. Południowa ściana prezbiterium mieściła częściowo do dziś zachowany cykl maryjny, a wschodnia sceny biblijne przedstawiające Hioba i śmierć Judasza. Najważniejszym elementem polichromii jest zajmująca całą północną ścianę scena Sądu Ostatecznego.
Okres manieryzmu i baroku przyniósł wiele zmian w wystroju kościoła: m.in. późnorenesansową ambonę, nowy ołtarz. Na belce tęczowej umieszczono nowe rzeźby pasyjne, które zachowały się do dzisiaj. W 1649 dodano nowe polichromie w większości ufundowane przez miejscowych bogatszych chłopów. Znajdują się na południowej i zachodniej ścianie nawy, na parapecie chóru i na stropie. W XVIII wieku nastąpiła kolejna wymiana ołtarza na nowy z obrazem Adoracji Matki Bożej oraz przekształcenia ołtarzy bocznych, którym dodano rokokowe zdobienia i całkowicie przemalowano. Dokumenty wizytacyjne z 1720 roku wymieniają także zachowaną do dziś drewniana chrzcielnicę z czaszą podtrzymywaną przez anioła.
Wraz z nasilającym się od połowy XVIII wieku kryzysem ekonomicznym oraz zaborami zmalało zaangażowanie proboszczów blizneńskich i biskupów przemyskich w działalność artystyczną i kolejne zmiany w kościele. Wiek XIX i początek XX wprowadziły do wnętrza świątyni ogromną ilość obrazów sztalugowych pośledniej jakości, dostosowanych do gustów i potrzeb ludu. Zawieszone na ścianach obrazy niemal całkiem przysłoniły starsze polichromie. W XIX wieku ściany kościoła pokryto warstwą szarej farby, na której umieszczono sporadycznie występujący ornament. Przemalowano także ołtarze, ambonę i parapet chóru. W 1926 roku ponownie pomalowano całe ściany.
W pierwszej połowie XX wieku stan zachowania świątyni znacznie się pogorszył. Nie prowadzono niezbędnych prac remontowych. Podczas II wojny światowej na rozkaz niemieckich okupantów rozebrano na opał unikatowy parkan otaczający dawny przykościelny cmentarz. Jeszcze w latach trzydziestych podjeto starania o budowę nowego, murowanego kościoła. Po wojnie, mimo zebranych materiałów budowlanych, władze nie zgodziły się na rozpoczęcie budowy. Wysiłek administracji koscielnej i parafian skierowany został na uzyskanie pozwolenia na budowe nowego kościoła, a stara świątynia niszczała coraz bardziej. Dopiero nowy proboszcz w Bliznem ks. Stanisław Siuta całą uwagę skierował na historyczny budynek. W 1964 roku po badaniach architektonicznych rozpoczęto działalność konserwatorską drewnianej konstrukcji, którą ukończono 1967 roku. Równolegle prowadzono prace przy wyposażeniu ruchomym kościoła: przeprowadzono konserwację ambony (odsłonieto jej pierwotnąa kolorystykę), odnowione zostały ołtarze i znajdujące się w nich obrazy. W 1970 roku zespół konserwatorów z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Teresy Żurkowskiej-Mastalerz rozpoczął odsłanianie, a następnie konserwację polichromii ściennych. Zdecydowano się na ukazanie historycznych przemian, jakie zachodziły we wnętrzu świątyni – odsłonięto najciekawsze fragmenty trzech istniejących w kościele dekoracji malarskich, które pierwotnie funkcjonowały niezależnie od siebie, wzajemnie się przesłaniając.
Podczas prac przy polichromii odnaleziono i poddano konserwacji figurę Madonny z późnogotyckiego, niezachowanego ołtarza, która z czasem zmieniając swe miejsce w kościele trafiła do przydrożnej kapliczki. Dziś, otoczona kultem, jest jedną z największych ozdób kościoła. W latach 70-tych XX wieku prace konserwatorskie rozszerzono na otoczenie kościoła i zespół plebański.
Po śmierci ks. Siuty proboszczem został ks. Stanisław Wawrzkowicz, z którego inicjatywy w latach 1992-1993 ponownie poddano konserwacji oltarz główny, w roku 1994 lewy ołtarz boczny i figurę Matki Bożej, a w latach 1995-1996 prawy ołtarz boczny i drewniana chrzcielnicę.
W uznaniu wyjątkowych walorow historycznych i artystycznych w 2003 roku kościół został umieszczony na Liście Światowego Dziedzictwa Naturalnego i Kulturalnego UNESCO.
